فرهنگ امروز: شماره‌ی ۱۰۶ ماهنامه‌ی اطلاعات حکمت و معرفت منتشر شد. علیرضا رضایت، دبیر دفتر ماه این شماره موضوع پرونده‌ی این شماره را بررسی اثبات ارتباط علی و معلولی بین مغز و ذهن به لحاظ فلسفی و عقلی بیان میکند؛ مسأله‌‌ای که به گفته‌ی او دست‌یابی به آن اگرنه غیرممکن اما دست‌کم بسیار دشوار است و دفتر ماه این شماره را با عنوان «ذهن توسعه‌یافته» آغاز میکند که گفت‌وگویی است میان دیوید چالمرز، استاد ممتاز فلسفه و مدیر مرکز آگاهی‌شناسی دانشگاه ملی استرالیا و مدیر مرکز ذهن، مغز و آگاهی دانشگاه نیویورک و اندی کلارک استاد منطق و متافیزیک دانشگاه ادینبرگ، مدیر برنامه فلسفه/نوروساینس/ روانشناس در دانشگاه واشنگتن. در این گفت‌وگو این مسأله پرداخته شده که ذهن به معنای فرایند ذهنی، یک مقوله‌ی خام و مونولوگ نیست بلکه با محیط اطراف، به نحوی شبکه‌ای ارتباط دارد آنچنان که به تدریج توسعه می‌یابد و هر عملکردی در ذهن اتفاق بیفتد در شبکه نیز رخ میکند.
در دومین گفت‌وگوی دفتر ماه، ادراک و تجربه‌ی دینی یا دکتر ابراهیم آزادگان، عضو هیئت علمی گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف به بحث گذاشته شده است. اینکه اساساً ادراک چیست، باور ناشی از ادراک چگونه تأیید یا تکذیب می‌شود، چه تفاوتی میان ادراک حسی و ادراک عرفانی و دینی وجود دارد، معرفت حاصل از باور ناشی از ادراک چگونه شکل می‌گیرد و در کل چه محک‌ها و استانداردهایی برای اثبات یا ابطال باور و متعاقباً معرفت ناشی از تجربه‌ی دینی و حسی وجود دارد.
در ادامه در پی واکاوی بیشتر موضوع پرونده، بخش دوم* مقاله‌ی جان بروکمان با عنوان «رویکردهای جدید در فلسفه‌ی ذهن» آمده است که در آن موضوعاتی از جمله ذهن بخش‌بندی‌شده، لایه‌های پنهان مغز، اندیشه‌ی انتزاعی، طراحی مغز، بحث پارادوکس، هوش جمعی و نظریه‌ی تشخیص سیگنال از منظر و رویکردی جدید مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از ویژگی‌های این مباحث بررسی آن‌ها به کمک روش‌های جدید و مبتنی بر علوم و دانش‌های جدید (در حوزه‌هایی از جمله پزشکی، فیزیک، زیست‌شناسی، ریاضی، نوروساینس، عصب‌شناسی، دانش شناختی، کامپیوتر، شیمی، اقتصاد و حتی دین‌شناسی) است. و این خود نشان از پیچیدگی، توسعه‌یافتگی، و جامعیت ذهن و فرایندهای ذهنی و البته قدرت زاید الوصف ذهن و مغز انسان به مثابه اشرف مخلوقات است.
مقاله‌ی بعدی از پروفسور ملانی میچل، استاد علوم کامپیوتر دانشگاه پرتلند است با عنوان «تأثیر تکامل بر کارکرد ذهن». او در این مقاله با الهام از کتاب استیون پینکر به نام «ذهن چگونه عمل میکند» و سایر تفسیرهای روان‌شناسی تکاملی (و البته حملات صورت‌گرفته به آن) به بررسی روان‌شناسی تکاملی می‌پردازد؛ اینکه موضوع آن چیست، از کجا آمده و آینده‌اش در پرتو بحث‌های اخیری که پیرامون متدولوژی و ادعاهای مناقشه‌برانگیزش وجود دارد، کدام است.
«در دفاع از آزمون تورینگ» عنوان مقاله‌ای است از محمدرضا واعظ شهرستانی دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد فلسفه‌ی علم دانشگاه امیرکبیر، که در آن به موضوع اندیشه‌ی ماشینی می‌پردازد و می‌کوشد آن را بر مبنای آزمون معروف تورینگ* پاسخ دهد.
و آخرین مطلب این پرونده، ترجمه‌‌ای است از سخرانی برتراند راسل با عنوان «حافظه» که در آن از منظری معرفت‌شناختی به مقوله‌ی حافظه پرداخته است. این سخرانی، از سلسله سخنرانی‌های راسل در خصوص تحلیل ذهن است که انتشارات راتلج آن را در ۱۹۹۷ منتشر کرده است.
«نیما، اصالت و زمان» از مجید اسدی و «زیبایی‌شناسی قدیس آگوستین» ووادیسواف تاتار کیویچ از مطالب بخش ادب و هنر است. که اسدی در مقاله‌ی خود به مساله‌ی ماندگاری آثار هنری در طول زمان که امری حیاتی و مهم در دنیای زیبایی‌شناسی امروز است می‌پردازد و ضمن رد محدود بودن عمر اثر اصیل هنری، اگر شرایط بروز آن را تابع شرایط اجتماعی می‌داند، اما هرگز مرگ آن را نمی‌پذیرد و تابع شرایط خاصِ اجتماعیِ هنگامِ بروز آن نمی‌داند. و مقاله‌ی تاتارکیویچ نیز به بررسی دیدگاه‌های زیباشناختی آوگوستین از قبیل عینیت زیبایی، زیبایی اندازه، عدد، ریتم، کنتراست و برابری ... و نیز علل و ویژگی‌های تغییر در آرای زیبایی‌شناختی‌اش پرداخته است.
عناوین فصل اندیشه و نظر، «مانیفست اسلام در دوره‌ی پسامدرن» سید سلمان صفوی، «پدیدار آینه (بخش دوم)» از انشاءالله رحمتی و «فلسفه علم» لارنس اسکلار است.
پی‌نوشت:
* بخش نخست مقاله در شماره‌ی پیشین فلسفه‌ی ذهن آمده است.
* آزمون تورینگ آزمونی است که توسط آلن تورینگ، ریاضی‌دان در سال ۱۹۵۰ در نوشته‌ای به نام «محاسبات ماشینی و هوشمندی» مطرح شد. آزمون به این صورت انجام می‌شود که یک شخص به عنوان داور با یک ماشین و یک انسان حرف می‌زند و سعی در تشخیص ماشین از انسان دارد. در صورتی که ماشین بتواند داور را به گونه‌ای بفریبد که در قضاوت خود دچار اشتباه شود، توانسته است آزمون را با موفقیت پشت بگذارد. به باور تورینگ نفس اسناد تفکر به ماشین چندان روشن نیست چرا که این امر منوط به ارائه‌ی تعریفی روشن و مشخص از اندیشه است. این آزمون به دو صورت آزمون تقلید و آزمون استاندارد تورینگ انجام می‌گیرد.
نظر شما